Ai cũng nói cạnh tranh bằng mô hình kinh doanh, nhưng không mấy ai chịu nghĩ sâu hơn một chút nữa để hiểu rằng, bản thân mô hình kinh doanh là do chiến lược đẻ ra để thực hiện ý đồ chiến lược, chứ không phải tự nhiên mà có!
Mô hình kinh doanh hiểu nôm na là "kiểu cách" kinh doanh của một doanh nghiệp, là cách thức để doanh nghiệp tạo ra và chuyển giao giá trị, và nhận lại giá trị tương ứng với sự chuyển giao đó. Nhưng cần hiểu rằng CHỌN KIỂU CÁCH KINH DOANH nào, tức CHỌN MÔ HÌNH KINH DOANH NÀO, LẠI LÀ BÀI TOÁN CỦA CHIẾN LƯỢC! Ví dụ, bạn chọn mô hình cà phê sân vườn hay cà phê máy lạnh là một bài toán chiến lược. Và tại cùng một địa điểm, bạn chọn bán cà phê hay bán bún bò cũng là một bài toán chiến lược! Mô hình kinh doanh bún bò ắt khác mô hình kinh doanh cà phê chứ nhỉ?
Chiến lược giúp lựa chọn mô hình kinh doanh và dẫn dắt nó thực hiện ý đồ chiến lược. Do vậy, cạnh tranh bằng mô hình kinh doanh về THỰC CHẤT LÀ CẠNH TRANH BẰNG CHIẾN LƯỢC, mà mô hình kinh doanh chỉ như "những người lính" thực thi, là thứ được dùng để hiện thực hóa một chiến lược kinh doanh, hay chiến lược cạnh tranh trước đó.
Hiểu, hiểu đúng, hiểu sâu, hiểu cặn kẽ, và hiểu một cách có hệ thống là các mức độ khác nhau của người đi học hay người đọc sách. Đừng chỉ mới thấy phần ngọn đã vội kết luận! Phần gốc mới là quan trọng!
Đừng chỉ thấy súng nổ đì đùng, rồi những người lính xung phong mà tưởng rằng chiến thắng được quyết định bởi những người lính và những khẩu súng. Chiến thắng của một trận đánh được quyết định phần lớn bởi bộ tổng tham mưu, nơi vạch lối, chỉ đường, quyết định cách đánh, lực lượng tham chiến, thời điểm động binh, quân số cần huy động, vũ khí, xe pháo, máy bay, tàu thủy cần sử dụng... Và những gì diễn ra ở mặt trận, linh hoạt, ứng biến, xung phong hay tạm lùi binh, pháo binh yểm trợ hay súng trường bắn tỉa... đều là chiến thuật, được dùng để thực hiện một ý đồ chiến lược.
Mô hình kinh doanh là phần ngọn. Chiến lược mới là phần gốc. Việc bạn kinh doanh sản phẩm dịch vụ gì, bán cho ai, bán ở đâu, theo kênh nào, đem lại giá trị gì, làm thế nào để cạnh tranh, làm thế nào để chiến thắng... được quyết định bởi các phân tích, gọi là PHÂN TÍCH CHIẾN LƯỢC (strategic analysis). Và những lựa chọn cực kỳ quan trọng đó được gọi là LỰA CHỌN CHIẾN LƯỢC (strategic choice), chứ không phải tự nhiên mà có cái mô hình kinh doanh từ trên trời rơi xuống để đem ra cạnh tranh.
Mô hình chẳng qua là phần nổi dễ thấy của chiến lược nên nhiều người nhầm lẫn là nó có trước chiến lược và quan trọng hơn chiến lược. Đó cũng là lý do nhiều người đi copy mô hình được cho là hay ho của người khác đem về áp dụng để rồi phải thất bại và "ôm đầu máu chạy về".
Một mô hình kinh doanh tự phát hay copy một cách thiếu cơ sở sẽ không thể cạnh tranh đâu ạ. Nó chỉ có thể cạnh tranh khi được sinh ra, được nuôi nấng và dẫn dắt bởi một chiến lược cạnh tranh! Mà chiến lược thì phải dựa vào năng lực, nguồn lực, các yếu tố bên trong, bên ngoài, vĩ mô, vi mô, thị trường, khách hàng, đối thủ, xu hướng tiêu dùng, các cơ hội và nguy cơ... để hoạch định ra chứ không phải cứ thế mà vẽ ra một cách tùy tiện đâu!
Long Nguyen Huu