Phóng sự truyền hình là gì? Bạn đã bao giờ tự hỏi làm thế nào một câu chuyện có thể được kể lại một cách sống động và chân thực đến vậy trên màn ảnh nhỏ? Bài viết này sẽ giải đáp mọi thắc mắc của bạn về phóng sự truyền hình, từ khái niệm cơ bản đến quy trình sản xuất chuyên nghiệp. Hãy cùng khám phá thế giới đầy màu sắc của phóng sự truyền hình và tìm hiểu vì sao nó lại có sức hấp dẫn đến vậy.

Phóng sự truyền hình là gì?

Phóng sự truyền hình là thể loại đặc trưng của truyền hình, chuyển tải nội dung thông tin nóng hổi, sinh động đến công chúng và nói vui là phập phồng “mang hơi thở cuộc sống”. Thí dụ như, phóng sự của báo Tiền phong về tệ nạn buôn thần bán thánh ở Chùa Ba Vàng vừa qua chẳng hạn. 

Theo Thông tư số 03/2018/TT-BTTTT ban hành ngày 20/04/2018 của Bộ Thông tin và Truyền thông thì: Phóng sự truyền hình là chương trình truyền hình vừa chuyển tải nội dung thông tin, vừa đi sâu phân tích, đánh giá và định hướng dư luận xã hội về những sự kiện, sự việc và vấn đề đang được xã hội quan tâm.

Tùy theo đối tượng phản ánh mà có thể chia thành các dạng phóng sự khác nhau như: Phóng sự sự kiện, phóng sự vấn đề, phóng sự chân dung. Nếu phân chia theo phương pháp thực hiện thì có các loại: phóng sự điều tra, phóng sự trực tiếp, phóng sự có hậu kỳ.

Lợi thế của phóng sự truyền hình

Giúp nâng cao vị thế của đơn vị

Khác với phim quảng cáo (tự nói về mình), phóng sự truyền hình có những khả năng tuyệt vời trong việc nâng cao vị thế sản phẩm dịch vụ, uy tín thương hiệu một cách khách quan, gần giống như hoạt động PR. Người xem truyền hình tiếp cận vấn đề một cách tự nhiên, được thuyết phục do sản phẩm dịch vụ đã được nâng tầm khỏi những công dụng, lợi ích thông thường, để trở thành một sản phẩm có ý nghĩa lớn với đời sống xã hội.

Thí dụ: Một đoạn phim quảng cáo cho máy lọc nước A nào đó, thì chỉ có thể tự ngợi khen mình “Tôi tốt lắm, mua tôi đi”. Nhưng cũng là sản phẩm ấy, khi được đề cập trong một phóng sự phản ánh về vấn đề ô nhiễm nguồn nước thì lại khác. Nếu máy lọc nước đó được gợi ý là một trong những giải pháp thích hợp trước mắt, giúp giải quyết vấn đề thiếu nước, thì lợi ích của sản phẩm đã được nâng lên gấp bội. Không chỉ giúp giải quyết vấn đề thiếu nước sạch mà còn giúp bảo vệ sức khỏe nhân dân (vì bệnh từ miệng mà ra). Sản phẩm ấy đã được phóng sự truyền hình “nâng cấp” về giá trị, điều mà ở phim quảng cáo có phát đi phát lại hàng trăm lần cũng không thể đi vào lòng người được, nhất là trong bối cảnh người tiêu dùng đang chán ngấy với quảng cáo đủ các loại.

Một ưu điểm nổi bật nữa là chương trình (ở đài truyền hình đại phương) sẽ còn được phát đi phát lại từ 3 – 4 lần vào những thời điểm khác nhau trong tuần. Đây lại là điểm ưu thế nữa mà phim quảng cáo không thể có được. 

Giải pháp tuyệt vời giúp tiết kiệm kinh phí

Thông thường, doanh nghiệp chi tiền để thực hiện những chiến dịch quảng cáo, dưới hình thức chèn quảng cáo trong các chương trình dự báo thời tiết, bản tin thể thao, trước – trong và sau phim…vv. Mẩu quảng cáo của bạn có thể là phim tự giới thiệu, TVC 15 giây, 20 giây, 30 giây… và số tiền bỏ ra nhiều hay ít là tùy thuộc vào thời lượng, thời điểm và chương trình phát sóng, nhưng mức trung bình cũng cỡ 14.000.000 – 25.000.000 cho mỗi lần phát trên sóng Đài truyền hình địa phương, Đài truyền hình TW thì còn khủng hơn nhiều. Do vậy, quảng cáo truyền hình lâu nay vẫn là sân chơi độc diễn của những “ông lớn” nước ngoài (chiếm 60%) và chỉ có 40% là doanh nghiệp nội. 

Các doanh nghiệp vừa và nhỏ dẫu biết rõ giá trị khi được xuất hiện trên truyền hình, nhất là những sản phẩm, dịch vụ cần tiếp cận tới hàng triệu người, nhưng đành ngậm ngùi đứng nhìn bởi không thể nào kham nổi kinh phí. 

Điều kiện để làm phóng sự truyền hình

Sản phẩm, dịch vụ của bạn phải giúp xã hội giải quyết được một vấn đề nào đó như: Tiết kiệm năng lượng, giải quyết thiếu nước, phòng chống dịch bệnh, nâng cao sức khỏe con người, giải quyết vấn đề môi trường…vv.

Sản phẩm, dịch vụ đã được cơ quan chức năng cấp phép và đã bắt đầu đi vào đời sống, được xã hội đón nhận và đánh giá cao.

Nhưng để làm được một phóng sự “cho ra ngô ra khoai”, nâng cái tầm của sản phẩm, dịch vụ lên và đạt tiêu chuẩn phát sóng cũng không dễ dàng. 

Cách làm phóng sự truyền hình

Phóng sự phát trên đài truyền hình cho nên luôn phải đáp ứng được các tiêu chí khắt khe. Về chất tiêu chuẩn hình ảnh, phải đảm bảo tiêu chuẩn HD. Chất lượng hình ảnh phải đạt các tiêu chí về các loại cỡ ảnh, bố cục khuôn hình, độ trong sáng, không sai màu, không tối quá hoặc bị cháy sáng. 

Làm video không giống như phóng sự báo viết, cách làm phóng sự ảnh, phát thanh…Nó là tổng thể các kỹ năng quay video, viết lời bình và dựng phim chuyên nghiệp. Các nhà đài thường chuyên nghiệp hóa bằng cách hình thành các phòng ban chuyên dụng riêng. Ai quay phim thì chuyên quay, ai viết lời thì chuyên viết, hia dẫn chương trình thì chuyên dẫn, ai đọc lời thì chuyên đọc, ai dựng phim thì chuyên dựng.

Khi có kế hoạch làm phóng sự, việc đầu tiên là người ta giao nhiệm vụ cho ekip gồm người quay và người viết, thực hiện đấu mối với các cơ sở định ghi hình, thống nhất thời gian, địa điểm, chủ đề…Khi quay về rồi sẽ tiến hàn viết lời, đem duyệt, chỉnh lý, mang đi thu âm, chuyển file video và âm thanh cho phòng dựng… Phóng sự truyền hình là sản phẩm của nhiều người, nhiều công đoạn, do đó rất cần một việc làm đầu tiên đó là kịch bản.

Kịch bản quay phóng sự

Bước đầu tiên để có một phóng sự hay là phải tiến hành lên kịch bản quay phóng sự. Trong kịch bản thể hiện rõ: Nội dung chính cần đề cập, hình ảnh là gì, ý kiến trả lời phỏng vấn của ai, thời lượng, âm nhạc, tít chữ, phục đề, hiệu ứng kỹ xảo… Kịch bản quay phóng sự thường không được các cơ sở dịch làm video hiện nay quan tâm. Bất kỳ dự án làm phóng sự nào họ cũng nhận, nhưng thực ra cũng chỉ là việc đi quay phim, về viết lời theo cảm hứng theo khả năng rồi thông qua quá trình dựng phim…ráp lại với nhau. Cách làm này hiếm khi tạo được những phóng sự truyền hình hay, vô thưởng vô phạt. 

Tiến hành quay phim

Đi tác nghiệp quay phim làm phóng sự là một trải nghiệm thú vị đối với những người làm báo hình. Trong suốt thời kỳ làm phóng viên truyền hình, tôi đặc biệt coi trọng khâu chuẩn bị vì nếu để xảy ra sai sót có thể sẽ trả giá bằng danh dự, uy tín và niềm tin của đối tác. Do đó, để đảm bảo chắc chắn, tôi thường tự tay làm những việc sau đây:

Xây dựng kế hoạch quay: Lên danh sách các cảnh cần quay, các câu hỏi phỏng vấn, thời gian ước tính cho từng hoạt động. Một kế hoạch chi tiết sẽ giúp quá trình quay video diễn ra trơn tru và hiệu quả.

Khảo sát và lựa chọn bối cảnh: Việc chọn địa điểm không chỉ đơn thuần là phù hợp với nội dung mà còn phải đảm bảo tính thẩm mỹ, ánh sáng tốt và ít bị tác động bởi yếu tố bên ngoài. Một bối cảnh đẹp sẽ góp phần tăng tính hấp dẫn cho phóng sự.

Chuẩn bị thiết bị: Máy quay phim thường được tôi test thử để loại trừ vấn đề lỗi gì đó mà mình không biết. Rồi nạp đầy pin, đem theo nguồn dự phòng. Kiểm tra micro, dây dẫn, đèn chiếu sáng, chân máy… Chỉ cần chủ quan là có thể xảy ra sự cố kỹ thuật bất ngờ, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sản phẩm cuối cùng.

Quay đa góc độ: Thay đổi góc máy, khoảng cách để tạo sự đa dạng và hấp dẫn cho thước phim. Tôi thường cố gắng ghi nhiều hình ảnh với nhiều góc độ khác nhau để tiện cho việc dựng phim. Những người non kinh nghiệm thường quay thiếu hình, gây ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng của chương trình.

Thực hiện phỏng vấn: Đặt câu hỏi mở, khơi gợi để nhận được những chia sẻ chân thật và sâu sắc từ người được phỏng vấn. Đồng thời, cần chú ý đến ngôn ngữ cơ thể, biểu cảm của người đối diện để có những thước phim sống động.

Ghi âm chất lượng cao: Đảm bảo âm thanh rõ ràng, không bị nhiễu để người xem dễ dàng tiếp nhận thông tin.

Viết lời bình (thuyết minh)

Lời thuyết minh chính là sợi dây kết nối giữa hình ảnh và khán giả, giúp truyền tải thông điệp một cách sinh động và sâu sắc. Để có một lời thuyết minh hay, người viết cần:

• Hiểu rõ nội dung phóng sự: Đọc kỹ kịch bản, xem lại toàn bộ thước phim để nắm bắt cốt lõi vấn đề, các tình tiết chính và cảm xúc muốn truyền đạt.
• Sử dụng ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu: Tránh dùng từ ngữ quá chuyên môn, câu cú rườm rà. Lời thuyết minh cần ngắn gọn, súc tích nhưng vẫn đảm bảo tính chính xác và đầy đủ thông tin.
• Tạo điểm nhấn: Sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ để câu văn trở nên sinh động, hấp dẫn.
• Kết hợp hài hòa với hình ảnh: Lời thuyết minh phải đồng bộ với hình ảnh, nhấn mạnh những điểm quan trọng và bổ sung thông tin cho người xem.
• Có cảm xúc: Lời thuyết minh không chỉ cung cấp thông tin mà còn phải truyền tải được cảm xúc của người làm phim, giúp khán giả đồng cảm và chia sẻ.

Đọc và thể hiện lời bình phóng sự

Đọc lời bình không chỉ đơn thuần là đọc to những từ trên giấy. Người đọc lời bình cần phải hiểu sâu sắc nội dung phóng sự, đồng thời truyền tải được cảm xúc và thông điệp của tác giả đến khán giả. Để làm được điều này, người đọc cần:

• Hiểu rõ nội dung: Đọc kỹ kịch bản, xem lại toàn bộ thước phim để nắm bắt cốt lõi vấn đề, các tình tiết chính và cảm xúc muốn truyền đạt.

• Điều chỉnh giọng điệu: Giọng nói cần phù hợp với nội dung, thể hiện được sự nghiêm túc, hài hước, xúc động… tùy theo từng đoạn phim.
• Nhấn nhá trọng âm: Nhấn mạnh những từ khóa, câu quan trọng để thu hút sự chú ý của người xem.
• Tạo cảm xúc: Giọng nói cần thể hiện được cảm xúc, giúp khán giả đồng cảm với câu chuyện.

Dựng phóng sự – Tạo nên một câu chuyện hoàn chỉnh

Dựng phim là quá trình sắp xếp, kết nối các cảnh quay thô để tạo nên một câu chuyện liền mạch, hấp dẫn. Với phóng sự, công đoạn này còn đòi hỏi sự tinh tế trong việc lựa chọn góc máy, hiệu ứng âm thanh, hình ảnh để truyền tải thông điệp một cách hiệu quả nhất.

Một số kỹ thuật dựng phim phóng sự:

• Cắt ghép: Kết nối các cảnh quay khác nhau để tạo thành một trình tự logic, mạch lạc.
• Chuyển cảnh: Sử dụng các hiệu ứng chuyển cảnh để tạo sự liên kết giữa các cảnh, tránh cảm giác gượng gạo.
• Thêm hiệu ứng: Sử dụng hiệu ứng âm thanh, đồ họa để nhấn mạnh thông điệp, tạo điểm nhấn cho thước phim.
• Điều chỉnh tốc độ: Tăng tốc hoặc giảm tốc độ của một đoạn phim để tạo ra những hiệu ứng đặc biệt.
• Thêm chữ: Thêm chữ để giới thiệu nhân vật, địa điểm, thời gian hoặc nhấn mạnh thông tin quan trọng.

Các yếu tố quan trọng khi dựng phim phóng sự:

• Kịch bản: Dựng phim dựa trên kịch bản đã được xây dựng từ trước.
• Hình ảnh: Lựa chọn những cảnh quay chất lượng, góc máy đẹp, phù hợp với nội dung.
• Âm thanh: Âm thanh nền, nhạc nền, lời bình phải được phối hợp hài hòa để tạo nên một tổng thể hoàn chỉnh.
• Cảm xúc: Dựng phim cần truyền tải được cảm xúc, giúp khán giả đồng cảm với câu chuyện.

Nhìn chung, các cơ quan nhà nước, tổ chức quốc tế và doanh nghiệp lớn thường sử dụng hình thức phát sóng trên các đài truyền hình bởi giá trị của nó khác biệt so với quảng cáo đơn thuần.

Với doanh nghiệp nhỏ, nuồn lực còn hạn chế, Adcentral có giải pháp làm phóng sự để phát trên các Đài truyền hình, đặc biệt là các Đài truyền hình địa phương. Phương án này vừa giúp tiết kiệm 1/2 chi phí, vừa quảng bá tới hàng triệu người dân địa phương trên sóng truyền hình. Phóng sự sau khi phát sóng được lưu lại để đăng tiếp lên website, mạng xã hội, Youtube và dùng vào nhiều việc quan trọng khác. Nhất cử lưỡng tiện, thật không có hình thức nào tốt bằng. 

Bạn có nhu cầu làm phóng sự phát sóng trên đài truyền hình liên hệ với Adcentral bằng cách gửi yêu cầu tới địa chỉ email: contact@adcentral.vn để được tư vấn giải pháp tốt nhất. Hoặc liên hệ qua hotline và Zalo: 0912163389.